مقابله با آلودگی دریا ناشی از فعالیت کشتیها، سکوها، سازه های ساحلی و فراساحلی
آلودگی آبها همواره موجبات نگرانی دولتها و مردم را فراهم آورده و برای مبارزه با آن لازم است دولتها درسطح ملی و بین‌المللی اقدام و مشارکت نمایند. تخریب سیستمهای دریایی و آبهای سطحی موجب بروز صدمات غیر قابل جبرانی به محیط زیست گردیده است. امروزه بدلیل استفاده زیاد از دریا و تنوع و سرعت تخلیه مواد آلاینده به دریا، توان خود پالایی اکوسیستم‌های دریایی کاسته شده و به زحمت می توانند اثرات ناشی از ورود چنین موادی را خنثی نمایند.
آبهای جاری و صنایعی که در کنار ساحل ایجاد شده‌اند بخش عظیمی از آلودگی دریا را موجب میگردند. بخش دیگر از آلودگی اکوسیستم دریایی مربوط به حفاری بستر، حمل و نقل دریایی (کشتیرانی)، نشت طبیعی نفت، ریزشهای آسمانی، تماس مستقیم سطح آب با هوای اطراف و ریزش عمدی مواد به دریا می باشد.
حمل و نقل دریایی شامل بخش بندر (بنادر تجاری، پایانه های نفتی، تعمیرگاه کشتیها، اسکله‌های صیادی و کشتیها منجر به تولید زائداتی می شوند که بطور بالقوه می توانند منبعی برای آلودگی دریا محسوب گردند. جمع آوری، بازیافت، پاکسازی، پردازش و دفع صحیح این مواد اثر قابل توجهی بر کاهش آلودگی دریا ناشی از حمل و نقل دریایی برجای خواهد گذاشت.
کنوانسیون بین المللی آمادگی، مقابله و همکاری در برابر آلودگی نفتی(OPRC) در پی حادثه ای که برای نفتکش "اکسون والدز" در سواحل آلاسکا پدید آمد، در سال ١٩٩٠ میلادی به تصویب سازمان بین المللی دریانوردی رسید و در سال ١٩٩٥ میلادی لازم الاجرا شد. تاکید اصلی این کنوانسیون بر اقدام سریع و موثر در صورت وقوع سانحه آلودگی نفتی به منظور جلوگیری از ورود خسارات جبران ناپذیر به کشتی ها، تاسیسات دریایی، بنادر، تجهیزات تخلیه و بارگیری نفت و همچنین فراهم نمودن زمینه های لازم برای همکاری های بین المللی جهت مقابله با بروز حوادث ناشی از آلودگی نفتی است.
کنوانسیون بین المللی آمادگی، مقابله و همکاری در برابر آلودگی نفتی (OPRC)
کنوانسیون بین المللی آمادگی، مقابله و همکاری در برابر آلودگی نفتی OPRC,1990
اهم اهدافی که کنوانسیون در پی تحقق آنها می باشد، عبارتند از:
- گزارش سوانح آلودگی به نزدیکترین کشور ساحلی توسط کشتیها، واحدهای هوایی و دریایی، بنادر و تاسیسات و در صورت نیاز گزارش سانحه به کشورهای مجاور که در معرض خطر میباشند.
- همکاری منطقه ای و بین المللی کشورها در مقابله با سوانح آلودگی نفتی و جمع آوری آنها
- تهیه طرح ملی مقابله با آلودگی نفتی با مشارکت کلیه ارگانهای ذیربط
- ایجاد سیستم ملی برای مقابله سریع و موثر با سوانح آلودگی نفتی
- ارائه کمکهای فنی و تجهیزاتی به کشورهای عضو
- تحقیق در زمینه پیشرفت های تکنولوژی از راه برگزاری سمپوزیم های بین المللی و مبادله نتایج و تحقیقات و برنامه های توسعه
الزام به داشتن طرح اضطراری آلودگی نفتی در کشتیها (SOPEP)
کشتی هنگام حضور در بندر یا یک پایانه دریایی تحت حاکمیت، مشمول بازرسی افسران کنترل و بازرسی قرار می گیرد.
- در اختیار داشتن طرح اضطراری آلودگی نفتی در واحدهای دور از ساحل
- در اختیار داشتن طرح اضطراری آلودگی نفتی در بنادر و ترمینالهای دریایی در منطقه تحت حاکمیت
ایجاد سیستم ملی برای مقابله فوری و موثر با آلودگی که این سیستم حداقل باید شامل موارد ذیل باشد:
- مرجع ملی و صلاحیتدار، واجد مسئولیت آمادگی و مقابله با آلودگی نفتی
- فراهم نمودن حداقل تجهیزات مورد نیاز برای مقابله با آلودگی نفتی
- تدوین برنامههای تمرینی و آموزشی برای پرسنل ذیربط
منطقه دریایی خلیج فارس و دریای عمان به دلیل شرایط خاص زیست محیطی و تردد زیاد شناورها، نیازمند حفاظت و مراقبت در برابر آلودگی های زیست محیطی می باشد. مطالعات انجام یافته نشان می دهد حفاظت در برابر آلودگی های نفتی در صدر اولویت های زیست محیطی این مناطق است و در همین راستا دولت جمهوری اسلامی ایران در 29 تیرماه 1376 به کنوانسیون فوق ملحق گردید و طرح ملی مقابله، آمادگی و همکاری در برابر آلودگی نفتی را تدوین نمود که هدف آن، فراهم نمودن آمادگی ملی و هماهنگ سازی کلیه نهادها و سازمانهای دولتی و غیر دولتی و نیروها و امکانات مردمی برای مقابله و همکاری در انجام هرچه مؤثر وظیفه ملی حمایت از محیط زیست دریایی بهنگام وقوع سوانح منجر به آلودگی نفتی می باشد و منطقه تحت پوشش طرح ملی شامل محدوده سواحل و کلیه آبهای تحت نظارت و حاکمیت جمهوری اسلامی ایران در خلیج فارس، دریای عمان و دریای خزر می باشد.
کلیه بهره برداران از دریا، اعم از تولیدکنندگان و حمل کنندگان نفت و شرکتهای کشتیرانی، موظف میباشند، ضمن انجام اقدامات پیشگیرانه مورد نیاز برای جلوگیری از ریزش نفت، آمادگی لازم برای مقابله با سوانح نفتی را بر اساس دستورالعمل های کنوانسیون بین المللی در خود ایجاد کنند.
طرح (سامانه) ملی آمادگی، مقابله و همکاری در برابر آلودگی نفتی در دریا و رودخانه های قابل کشتیرانی
طرح (سامانه) ملی آمادگی، مقابله و همکاری در برابر آلودگی نفتی در دریا و رودخانه های قابل کشتیرانی بر اساس کنوانسیون بین المللی آمادگی، مقابله و همکاری در برابر آلودگی نفتی (OPRC) در سال 1391 در هیات وزیران تصویب و به دستگاههای ملی ابلاغ گردید.
سازمان بنادر و دریانوردی مسئولیت هماهنگی برای پاسخ به سوانح منجر به آلودگی نفتی در طرح احتیاطی ملی و اجرای وظایف دستگاه اجرایی کنوانسیون OPRC را بر عهده دارد. از جمله موارد مهم در طرح مذکور، می توان به موارد زیر اشاره نمود:
تشکیل کارگروه هماهنگی مقابله با آلودگی نفتی به ریاست سازمان بنادر و دریانوردی و با حضور نمایندگان سازمان حفاظت محیط زیست، وزارت نفت، شرکت کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران، سازمان شیلات ایران، وزارت کشور، وزارت دفاع، وزارت امور خارجه، وزارت نیرو، معاونت برنامه ریزی و نظارت راهبردی ریاست جمهوری، وزارت صنعت و معدن، وزارت امور اقتصادی (گمرک) و هلال احمر
وظایف سازمان بنادر و دریانوردی:
- تصویب طرح های احتیاطی ملی و استانی مقابله با آلودگی نفتی
- نظارت بر عملکرد دستگاههای مرتبط در اجرای طرحهای اضطراری و احتیاطی
- تجهیز کردن مراکز استانی و نظارت بر تجهیز تاسیسات دریایی فعال به تجهیزات مقابله با آلودگی نفتی، برگزاری برنامه های آموزشی/تمرینی و درخواست همکاری با سایر کشورها .
- وظایف سایر ارگانهای ذیربط:
- مدیریت، نظارت و پایش زیست محیطی و اتخاذ تدابیر حفاظتی حین و پس از آلودگی نفتی توسط سازمان حفاظت محیط زیست
- تجهیز اسکله ها، پایانه های بارگیری و تخلیه مواد نفتی و سکوهای ثابت و شناور به تجهیزات مورد نیاز آمادگی و مقابله با سوانح آلودگی نفتی توسط وزارت نفت
- تعیین مناطق حساس شیلاتی، صیدگاه های دریایی و بنادر صیادی و آبزی پروری در مناطق تحت پوشش طرح ملی توسط سازمان شیلات ایران
- همکاری برای ورود موقت یا دائم تجهیزات مورد نیاز مقابله با آلودگی نفتی به همگام وقوع سوانح آلودگی توسط وزارت امور اقتصادی (گمرک).
برای دریافت متن طرح ملی آمادگی، مقابله و هماهنگی در برابر الودگی نفتی به بخش قوانین و مقررات رجوع فرمائید.
کنترل و پایش آبهای تحت حاکمیت کشور با واحدهای پروازی
در اجرای مفاد کنوانسیون جستجو و نجات دریایی (SAR) و همچنین پایش و مقابله با آلودگیهای محیط زیست دریایی شامل دو کنوانسیون بین المللی OPRC و MARPOL و پروتکل OPRC-HNS که سازمان بنادر و دریانوردی متعهد به اجرای الزامات آنها می باشد، اقدام به تمدید و عقد قرارداد بهره برداری از واحدهای پروازی نموده است.
در این خصوص 5 فروند بالگرد ویژه دریایی، دو فروند هاورکرافت و یک فروند هواپیمای گشت دریایی از سرویس های حمل و نقل نیروی دریایی ارتش ج.ا. ایران و 3 فروند بالگرد از شرکت هواپیمایی PASCO (بخش خصوصی) نموده است. عمده فعالیت پروازهای بالگردها و هواپیما در مناطق دریایی و مسیرهای پرتردد کشتیرانی در خلیج فارس، تنگه هرمز، دریای عمان و دریای خزر صورت می پذیرد.
مقابله با آلودگی دریا ناشی از فعالیت کشتیها، سکوها، سازه های ساحلی و فراساحلی
بالگرد، هواپیما و هاورکرافت تحت قرارداد:
1- سرویس های حمل و نقل نیروی دریایی ج.ا. ایران:
دو فروند سیکورسکی از نوع SH-3D مستقر در بندرعباس و چابهار
سه فروند BELL212 SH-3D مستقر در بوشهر، جاسک، رشت (انزلی)
یک فروند هواپیمای دوموتوره مدل F-27 یا (Friendship) مستقر در بندرعباس برای گشت های هوایی بکار گرفته شده که عمدتا ماموریتهای آن پایش های هوایی برای کنترل کشتیها در خطوط کشتیرانی و مقابله با آلودگیهای نفتی در دریا می باشد. از این هواپیما نیز در بخش جستجو و نجات دریایی (برای جستجوی شناورهای مضطر و همچنین شناسایی کشتیهایی) که ایجاد آلودگی می کنند استفاده می شود.
یک فروند هاورکرافت BH-7 مستقر در بندرعباس
یک فروند هاورکرافت SRN-6 مستقر در بندرعباس
2- شرکت خصوصی PASCO :
یک فروند بالگرد BELL412 EP مستقر در جزیره کیش
یک فروند بالگرد BELL212 مستقر در جزیره کیش
یک فروند بالگرد BO 105 مستقر در جزیره کیش
پرواز عملیاتی بالگرد برای پایش هوایی از آلودگیهای نفتی
اولین پرواز عملیاتی یک فروند بالگرد Bell مدل AB-212 برای پایش هوایی از آلودگیهای نفتی در مناطق خارک و ابوذر (در شمال خلیج فارس)، در آذرماه سال 1389 در بوشهر انجام گردید. از آن تاریخ به بعد، به طور مستمر پایش هوایی ایمنی- زیست محیطی بالگرد Bell در بنادر انجام می گردد.
اولین پرواز بالگرد Bell در آذرماه 1389 با شرایط زیر انجام شد:
مدت این پرواز جمعاً 2 ساعت و 30 دقیقه به طول انجامیده است.
منطقه تحت پوشش گشت هوایی نزدیک به 6000 کیلومتر مربع برآورد می شود.
در مسیر پرواز یک هیات 7 نفره متشکل از معاونت امور دریایی سازمان بنادر و دریانوردی از بوشهر به جزیره خارک انتقال یافتند.
در مسیر گشت هوایی از جزیره خارک به منطقه نفتی ابوذر دو نفر نمایندگان بنادر از بوشهر و خارک در پرواز حضور داشتند و عملیات پروازی را مدیریت نمودند.
در خلال گشت هوایی از مناطق نفتی خارک و ابوذر آلودگیهای نفتی که ناشی از نشت نفت خام از تاسیسات فلات قاره بوده است مشاهده گردید که از آنها مستندسازی (تصویربرداری و عکسبرداری) شده است.
اولین گشت هوایی از مناطق نفتی خارک و ابوذر- آذر ماه 1389
اولین گشت هوایی از مناطق نفتی خارک و ابوذر- آذر ماه 1389